افزایش سرعت گردش پول در اقتصاد ایران

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین،همگام با رشد تورم و نقدینگی ارزش کل گردش‌های مالی هم در اقتصاد افزایش یافته که به‌نظر می‌رسد صاحبان نقدینگی به‌دلیل رشد تورم، تمایل‌شان برای نگهداری پول کمتر شده است. تازه‌ترین گزارش‌ها نشان می‌دهد، فقط در نیمه نخست امسال 13.5بیلیارد (میلیون میلیارد) تومان پول دراقتصاد ایران تراکنش شده است. با توجه به تخمین‌های موجود از حجم نقدینگی به ‌نظر می‌رسد در نیمه نخست امسال کل حجم نقدینگی، دست‌کم 6.5بار در مجموعه اقتصاد ایران چرخیده است.

یکی از متغیرهای مهم دراقتصاد، سرعت گردش پول است که روی تورم، تولید و حتی حجم پول درگردش اثرات مهمی برجا می‌گذارد. این مولفه به واسطه ارتباط پیچیده و کاملا متقابل عوامل اقتصادی با یکدیگر، می‌توانند بر دیگر متغیرهای کلان اقتصادی هم تأثیرگذار باشند، یا از آنها تأثیر بگیرند. منظور از سرعت گردش پول، تعداد دفعاتی است که به وسیله یک واحد پولی در زمان محدود و مشخص، اعمال گوناگون انجام می‌گیرد.

یکی از مهم‌ترین متغیر‌هایی که رفتار اقتصادی مردم و سرعت گردش پول را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، تورم انتظاری است. در دوره‌های تورمی، ارزش پول کاهش می‌یابد و عاملان اقتصادی پول را از خود دور می‌کنند؛ زیرا جامعه تمایلی برای نگهداری پول ندارد. به این طریق پول در جریان معاملات قرار می‌گیرد و سرعت گردش پول افزایش می‌یابد. در اقتصاد ایران، تورم همواره نوسان زیادی داشته، درنتیجه سرعت گردش پول نیز دستخوش تغییرات قابل توجهی بوده است.

از ابتدای دهه90 به‌دلیل نهادینه شدن تورم سرعت گردش پول در اقتصاد ایران افزایش یافته و از سطح 6.8درصد به 7 تا 8درصد رسیده و براساس آمارهای موجود تاکنون بیشترین میزان گردش نقدینگی مربوط به سال1393 بوده و به 9.5مرتبه رسیده که این امر نشان می‌دهد کل حجم نقدینگی در سطح جامعه، به‌طور متوسط 9.5بار گردش داشته است.

علت رشدگردش نقدینگی در این سال این بودکه سطح تورم یک سال قبل و در سال1392 به محدوده 31درصد رسید؛ بنابراین تمایل به نگهداری پول در سال1392 کاهش و سرعت گردش پول به رقم قابل توجه 8.3 بار افزایش یافت. ادامه افزایش تورم و افزایش آن تا سطح تقریبا 35درصدی باعث پول‌زدایی عمده از عاملان اقتصادی در سال1393 شد و سرعت گردش پول به رقم قابل توجه 9.5واحد افزایش یافت.

هنوز در مورد سرعت گردش پول در شرایط حاضر اطلاعی در دست نیست و با توجه به اینکه در کنار تورم اقتصاد در دوره رکود به سر می‌برد محاسبه دقیق آن دشوار است. اما با توجه به اینکه سطح تورم سالانه به 42.7درصد رسیده به‌نظر می‌رسد سرعت گردش پول بار دیگر افزایش یافته است. ضمن اینکه رقم نقدینگی هم به 2126هزار میلیارد تومان رسیده و سالانه 25درصد رشد می‌کند.

حجم تراکنش‌ها

تازه‌ترین اطلاعات بانک مرکزی نشان می‌دهد در نیمه نخست سال 13.5بیلیارد تومان نقدینگی از طریق شبکه‌های شتاب، ساتنا، پایا، چکاوک وشاپرک گردش شده که از این مقدار سهم ساتنا با 46درصد بیش از سایر شبکه‌ها بوده، بعد از آن 17درصد کل تبادلات مالی به شبکه شتاب اختصاص داشته که توسط آن 2.3میلیون میلیارد تومان پول دادوستد شده است.

طبق اعلام بانک مرکزی، در نیمه نخست امسال درسامانه شتاب تعداد 4.2میلیارد تراکنش پردازش و مبلغ 22، 871،027میلیارد ریال تسویه صورت گرفته که نسبت به دوره مشابه در سال قبل به‌ترتیب 25 و 27درصد رشد را نشان می‌دهد. همچنین در سامانه شاپرک تعداد 27، 658 میلیون تراکنش پردازش و مبلغ 14، 753، 304میلیارد ریال تسویه صورت گرفته که نسبت به دوره مشابه در سال قبل به‌ترتیب 28 و 26درصد رشد را نشان می‌دهد.

در سامانه پایا تعداد 874میلیون تراکنش پردازش و مبلغ 19، 097،478میلیارد ریال تسویه انجام شد که نسبت به دوره مشابه در سال قبل به‌ترتیب 33 و 30درصد رشد را نشان می‌دهد. آمارها حاکی از آن است که در سامانه ساتنا تعداد 6،13 میلیون تراکنش با مبلغ 61، 878،147 میلیارد ریال تسویه صورت پذیرفته است که نسبت به دوره مشابه در سال قبل به‌ترتیب 82 و 144درصد رشد را نشان می‌دهد.

در سامانه چکاوک تعداد 47میلیون چک تبادل شده که مبلغ چک‌های مذکور 15، 825، 999میلیارد ریال است که نسبت به دوره مشابه در سال قبل 21- و 6- درصد کاهش را نشان می‌دهد. ضمنا در6‌ماه اول سال 1398تعداد تراکنش‌های سامانه صیاد به عدد 53، 747،115 رسید که نسبت به دوره مشابه سال قبل 416، 49درصد رشد را نشان می‌دهد.رشد تعداد تراکنش‌های مذکور تحت‌تأثیر ایجاد سرویس استعلام است که در 6ماه اول سال1397 هنوز ایجاد نشده بود.

رشد شدید نقدینگی

آمارهای جدید متغیرهای پولی به‌غیر از رشد گردش پول حاکی از رشد قابل توجه سایر مولفه‌های پولی است واین مسئله نشان می‌دهد که در 6‌ماه اول امسال به‌طور متوسط در هر ماه، 40هزار و600 میلیارد تومان به حجم نقدینگی و 4603میلیارد تومان به حجم پایه پولی افزوده شده است. این اطلاعات نشان می‌دهد فقط در 6‌ماه اول امسال حجم نقدینگی با 12.9درصد افزایش معادل 243هزارو610 میلیارد تومان به 2126هزار میلیارد تومان رسیده است. به‌عبارت دیگر، در سال‌جاری هر‌ماه به‌طور متوسط 40هزارو600 میلیارد تومان به حجم نقدینگی افزوده شده است.

درصورتی که این روند تا پایان سال ادامه یابد، میزان نقدینگی برای اسفند امسال با 25.8درصد رشد به 2370هزار میلیارد تومان خواهد رسید. البته به‌نظر می‌رسد این روند افزایشی باشد؛ زیرا فقط در شهریور‌ماه نقدینگی 50هزار میلیارد تومان رشد کرده است. همچنین در یک سال منتهی به شهریور‌ماه امسال 454هزار و 130میلیارد تومان به حجم نقدینگی اقتصاد ایران افزوده شده که رشد 25.6درصدی را نشان می‌دهد. میزان پایه پولی در پایان شهریور‌ماه امسال به عدد 293هزار و 310میلیارد تومان رسیده که نسبت به شهریور‌ماه سال گذشته 25.07درصد رشد داشته است.

در 12‌ماه منتهی به شهریور‌ماه امسال 58هزارو800 میلیارد تومان به حجم کل پایه پولی (خلق پول از مسیر بانک مرکزی) اضافه شده که از این میزان 27هزارو620 میلیارد تومان آن در 6‌ماه اول سال98 خلق شده است. بنابراین در سال98 هر ‌ماه به‌طور متوسط 4603میلیارد تومان پول پرقدرت بانک مرکزی خلق شده است.